เป็นหนุ่มเป็นสาวก่อนวัย ลูกโตก่อนวัย ภาวะที่คุณพ่อคุณแม่ควรรู้
ศูนย์ : ศูนย์สุขภาพเด็ก
บทความโดย : นพ. ศุภวุฒิ สุขสันติเลิศ
การเปลี่ยนแปลงในหลาย ๆ ด้าน ของเด็ก ไม่ว่าจะเป็นด้านอารมณ์ จิตใจ หรือร่างกาย ถือเป็นสิ่งที่ต้องให้ความสำคัญ โดยเฉพาะการเปลี่ยนแปลงทางสรีระร่างกายจากวัยเด็กไปสู่วัยหนุ่มสาว ซึ่งเป็นการเจริญเติบโตที่ถือเป็นเรื่องปกติ แต่หากเกิดความเปลี่ยนแปลงทางสรีระร่างกายก่อนวัยอันควร นั่นอาจเป็นสัญญาณว่าลูกโตก่อนวัย หรือกำลังมีภาวะเป็นหนุ่มเป็นสาวก่อนวัย โดยภาวะนี้มักมีความผิดปกติที่เป็นต้นเหตุแอบแฝงอยู่ ควรเข้ารับปรึกษากุมารแพทย์เฉพาะทางด้านโรคต่อมไร้ท่อฯ ศูนย์สุขภาพเด็ก เพื่อวินิจฉัยที่รวดเร็ว และได้รับการแก้ไขอย่างเหมาะสม
สารบัญ
ภาวะโตก่อนวัยหมายถึงอะไร?
ภาวะโตก่อนวัย (precocious puberty) หมายถึง พัฒนาการเด็ก ภาวะที่เด็กเริ่มเข้าสู่วัยเจริญพันธุ์เร็วกว่าปกติ อาจเกิดจากความผิดปกติของสมอง ต่อมไร้ท่อ หรืออวัยวะสืบพันธุ์ หากไม่ได้รับการรักษา อาจส่งผลต่อความสูง อารมณ์ และสุขภาพโดยรวม การพบแพทย์ตั้งแต่เนิ่น ๆ จะช่วยให้เด็กได้รับการดูแลที่เหมาะสม โดยมีการเปลี่ยนแปลงทางร่างกายที่เกี่ยวข้องกับฮอร์โมนเพศเร็วกว่าเกณฑ์มาตรฐาน ซึ่งเกณฑ์มาตรฐานโดยทั่วไป คือ
- การที่เด็กหญิงโตก่อนวัย โดยเริ่มมีการพัฒนาของเต้านม นมโตเกินวัย ก่อนอายุ 8 ปี หรือมีประจำเดือนครั้งแรกก่อนอายุ 9 ปี มีขนหัวหน่าวหรือขนรักแร้ ส่วนสูงเพิ่มขึ้นเร็ว
- ส่วนเด็กชายมีขนาดอัณฑะโตก่อนวัยหรือมีลักษณะอื่น ๆ เช่น มีกลิ่นตัว เสียงแหบห้าวก่อนอายุ 9 ปี
การที่ลูกโตก่อนวัย พบในเพศหญิงได้บ่อยกว่าเพศชาย สาเหตุที่พบภาวะเป็นหนุ่มเป็นสาวก่อนวัยได้บ่อยขึ้นส่วนหนึ่งอาจเป็นเพราะคุณพ่อคุณแม่ได้รับความรู้จากสื่อต่าง ๆ และเกิดความตระหนักเมื่อเห็นลูกดูโตเร็วกว่าเด็กวัยเดียวกัน จึงพามาปรึกษาแพทย์มากขึ้น
สาเหตุของภาวะโตก่อนวัย
ยังไม่มีหลักฐานชัดเจนว่า ปัจจัยใดที่ส่งผลให้เกิดโรคเป็นสาวก่อนวัย เป็นหนุ่มก่อนวัย แต่เชื่อว่ามีปัจจัยหลายอย่างที่มีส่วนเกี่ยวข้อง ได้แก่ ปัจจัยทางพันธุกรรม หากพ่อแม่มีประวัติเข้าวัยหนุ่มสาวเร็ว ลูกก็จะเป็นหนุ่มสาวเร็วด้วย นอกจากนี้ปัจจัยแวดล้อมอื่น ๆ ก็อาจมีผลต่อการโตก่อนวัย ได้แก่ ภาวะโภชนาการ เด็กอ้วนมักจะเป็นหนุ่มสาวเร็ว การได้รับสารหรืออาหารที่ปนเปื้อนฮอร์โมน ไม่ว่าจะเป็นการรับประทาน หรือได้รับจากทางอื่น ก็อาจเป็นสาเหตุหนึ่งในหลาย ๆ ปัจจัย ที่ทำให้เด็กเป็นหนุ่มสาวเร็วขึ้นในปัจจุบัน
ภาวะโตก่อนวัยในเพศหญิงส่วนใหญ่ไม่ทราบสาเหตุ พบเพียงมีการทำงานของต่อมใต้สมองเร็วขึ้น การตรวจเอกซเรย์คอมพิวเตอร์ไม่พบมีความผิดปกติ ต่างกับในเพศชายที่มีโอกาสพบความผิดปกติ เช่น เนื้องอกของสมอง หรือเนื้องอกบริเวณอื่น ๆ ได้บ่อยกว่า
การเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นจากภาวะโตก่อนวัย
- เพศชาย : ขนาดอัณฑะโตขึ้น นมแตกพาน เสียงแหบห้าว กล้ามเนื้อเป็นมัด มีกลิ่นตัว องคชาติมีขนาดโตขึ้น มีขนบริเวณรักแร้และอวัยวะเพศ
- เพศหญิง : พบว่ามีเต้านมโตขึ้น มีขนบริเวณรักแร้และอวัยวะเพศ มีกลิ่นตัว มีตกขาว และตามด้วยการมีประจำเดือนในที่สุด หลังมีประจำเดือนแล้วเพศหญิงจะสูงได้อีกโดยเฉลี่ย 7-8 ซม. เท่านั้น การเปลี่ยนแปลงทางร่างกายที่เป็นไปอย่างรวดเร็วนี้ ส่งผลให้เกิดการเปลี่ยนแปลงทางด้านอารมณ์ด้วย ในระยะท้ายของวัยนี้ อัตราการเจริญเติบโตจะลดน้อยลงตามลำดับ การเจริญเติบโตจะหยุดเมื่อมีการเชื่อมปิดของกระดูกบริเวณแขนและขา
ผลกระทบของเด็กที่โตก่อนวัย (หนุ่มสาวก่อนวัย)
ไม่ว่าภาวะเป็นหนุ่มเป็นสาวก่อนวัย หรือโรคโตก่อนวัยจะเกิดจากสาเหตุใด แต่ผลกระทบซึ่งเกิดตามมาที่สำคัญ ได้แก่
- ฮอร์โมนเพศในปริมาณสูงกว่าเด็กปกติ ทำให้เด็กสูงกว่าเพื่อนในวัยเดียวกัน ในขณะเดียวกันก็ส่งผลให้กระดูกปิดเร็วด้วยเช่นกัน สิ่งที่ตามมา คือ ระยะเวลาการเจริญเติบโตในวัยเด็กสั้นลงกว่าเด็กปกติ ทำให้เตี้ยเมื่อเป็นผู้ใหญ่
- ปัญหาทางด้านจิตใจ เนื่องจากเด็กที่เป็นสาวก่อนวัยจะมีร่างกายเหมือนเด็กสาววัยรุ่น แต่จิตใจยังเป็นเด็ก เด็กอาจจะรู้สึกอายเพื่อนหรือถูกล้อ บางรายเสี่ยงต่อการถูกล่วงละเมิดทางเพศได้
การตรวจวินิจฉัยภาวะโตก่อนวัย
หากพบอาการโตก่อนวัย แนะนำให้พบแพทย์เฉพาะทางต่อมไร้ท่อในเด็กเพื่อประเมินเพิ่มเติม โดยมีแนวทางการตรวจวินิจฉัยภาวะโตก่อนวัย ดังนี้
- การซักประวัติและตรวจร่างกาย ประเมินพัฒนาการของลักษณะทางเพศ เช่น ขนาดของเต้านม อัณฑะ และขนหัวหน่าว วัดส่วนสูง น้ำหนัก และเปรียบเทียบกับกราฟการเจริญเติบโต
- ถ่ายภาพรังสีอายุกระดูก โดยใช้การเอกซเรย์ข้อมือและมือซ้าย เพื่อดูว่าอายุของกระดูกสูงกว่าปกติหรือไม่ เด็กที่มีภาวะโตก่อนวัยมักจะมีอายุกระดูกมากกว่าอายุจริง
- การตรวจระดับฮอร์โมน โดยการทดสอบ GnRH Stimulation Test
การตรวจเหล่านี้ช่วยให้แพทย์สามารถระบุสาเหตุของภาวะโตก่อนวัยได้อย่างแม่นยำ และวางแผนการรักษาที่เหมาะสม
วิธีการรักษาเด็กที่โตก่อนวัย
การรักษาลูกโตก่อนวัย หรือภาวะเด็กเป็นหนุ่มเป็นสาวก่อนวัยขึ้นกับสาเหตุ ได้แก่
การรักษาเด็กที่โตก่อนวัยกรณีมีสาเหตุ
การรักษาเด็กที่โตก่อนวัยกรณีมีสาเหตุ เช่น เป็นเนื้องอก ไม่ว่าบริเวณไหนต้องรักษาด้วยการผ่าตัด และอาจมีการฉายแสงหรือเคมีบำบัดแล้วแต่กรณี
การรักษาเด็กที่โตก่อนวัยกรณีที่ตรวจไม่พบสาเหตุ
การรักษาซึ่งได้ผลดีที่สุดในปัจจุบัน คือ การให้ฮอร์โมนสังเคราะห์กลุ่ม Gonadotropin Releasing Hormone Analogue (GnRH-analogue) เพื่อชะลอการเข้าสู่วัยหนุ่มสาว โดยการฉีดเข้าใต้ผิวหนังหรือเข้ากล้ามเนื้อ ทุก 1 หรือ 3 เดือน แล้วแต่ชนิดและการออกฤทธิ์ของยา ฮอร์โมนนี้จะยับยั้งการหลั่งฮอร์โมนจากต่อมใต้สมอง มีผลทำให้ฮอร์โมนเพศจากต่อมเพศลดลง
วิธีป้องกันไม่ให้ลูกโตก่อนวัย
การป้องกันภาวะโตก่อนวัยในเด็กทำได้โดยการดูแลสุขภาพและพฤติกรรมการใช้ชีวิตอย่างเหมาะสม ได้แก่ การควบคุมน้ำหนักให้อยู่ในเกณฑ์มาตรฐาน ภาวะอ้วนเป็นปัจจัยเสี่ยงสำคัญที่กระตุ้นให้เด็กเข้าสู่วัยหนุ่มสาวเร็วขึ้น ให้เด็กรับประทานอาหารที่มีประโยชน์ ครบ 5 หมู่ หลีกเลี่ยงอาหารที่มีไขมันสูงและน้ำตาลมากเกินไป และสนับสนุนให้เด็กออกกำลังกายอย่างสม่ำเสมอ ส่งเสริมการนอนหลับที่เพียงพอ เพราะการนอนหลับที่เพียงพอมีบทบาทสำคัญในการควบคุมฮอร์โมน โดยจัดตารางเวลานอนที่เหมาะสมสำหรับเด็กแต่ละวัย
โตก่อนวัย รู้เท่าทันสัญญาณรีบแก้ไข
ภาวะโตก่อนวัยเป็นปัญหาที่พบได้บ่อยขึ้นในปัจจุบัน และส่งผลกระทบต่อพัฒนาการทั้งทางร่างกายและจิตใจของเด็ก การรู้เท่าทันสัญญาณและสาเหตุของภาวะนี้จึงเป็นสิ่งสำคัญสำหรับพ่อแม่และผู้ดูแล เพื่อให้สามารถดูแลเด็กได้อย่างเหมาะสมและป้องกันผลกระทบในระยะยาว หากผู้ปกครองสงสัยหรือพบความผิดปกติว่าเด็กโตก่อนวัย หรืออาจมีภาวะเป็นหนุ่มสาวก่อนวัย แนะนำให้เข้ามาปรึกษากุมารแพทย์เฉพาะทาง (หมอเด็ก) เพื่อรับการตรวจอย่างเหมาะสม และรับการรักษาที่ถูกต้องต่อไป โดยทางศูนย์สุขภาพเด็ก รพ.นครธน มีกุมารแพทย์เฉพาะทางโรคต่อมไร้ท่อและเมตาบอลิสมพร้อมให้บริการคำปรึกษา การตรวจและรักษา ทั้งนี้สามารถปรึกษาแพทย์ออนไลน์โดยส่งข้อมูลได้ข้างล่างนี่เลย
ช่องทางติดต่อโรงพยาบาลนครธน:
- - Website : https://www.nakornthon.com
- - Facebook : Nakornthon Hospital
- - Line : @nakornthon
- - Tel: 02-450-9999 (ตลอด 24 ชั่วโมง)
ปรึกษาทุกปัญหาสุขภาพแบบออนไลน์
ไม่เสียค่าใช้จ่าย
บทความทางการแพทย์ศูนย์สุขภาพเด็ก
